Δύο εικόνες της Παναγίας από την Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά του Πόντου βρίσκονται σε συλλογές στο εξωτερικό. Η Παναγία Οδηγήτρια στην Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας και η Κρητικιά Παναγιά σε ιδιωτική συλλογή.

Ερευνά και γράφει ο Τσιτενός.

Διάβαζα σήμερα, στον 30ό τόμο του συγγράμματος “Αρχείον Πόντου” της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, τη μελέτη των Anthony Bryer και David Winfield με τίτλο “Nineteenth century monuments in the city and vilayet of Trebizond. Architectural and historical notes” (Μέρος 3ο).

Στις σελίδες 281 έως και 284 γίνεται αναφορά σε δύο εικόνες της Παναγίας που βρίσκονται εκτός Ελλάδας και Τουρκίας, και παρουσιάζονται επίσης φωτογραφίες αυτών των αγιογραφιών.

Η Παναγία Οδηγήτρια

Η μία εικόνα απεικονίζει την Παναγία Οδηγήτρια, έτσι την ονομάζουν οι συγγραφείς, με έξι προφήτες εκατέρωθέν της και τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή πάνω από αυτήν. Οι διαστάσεις της εικόνας είναι 52,25 επί 43,75 ίντσες, ήτοι 132,5 επί 111 εκατοστά. Η εικόνα, σύμφωνα με τον Anthony Bryer, υπήρχε στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο και πλέον βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας (National Gallery of Ireland) και συγκεκριμένα στη συλλογή Νατάσσα Άλλεν (Natasha Allen Collection) με κωδικό NGI.1858.

Η Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας (Ε.Π.Ι.) αγόρασε την εικόνα που χρονολογείται μεταξύ 1325 και 1450, το 1968 από τον William E.D. Allen. Η Ε.Π.Ι. είχε αγοράσει επίσης, τις καλύτερες εικόνες που κατείχε στη συλλογή του ο εν λόγω κύριος (άγνωστο είναι πώς πέρασαν στην κατοχή του…).

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Ε.Π.Ι. και τα όσα ισχυρίστηκε στους αγοραστές ο William E.D. Allen, η εικόνα αφαιρέθηκε από ένα μοναστήρι της Τραπεζούντας μετά την καταστροφή που υπέστη κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Ε.Π.Ι. πουλάει τα δικαιώματα χρήσης της εικόνας, αναλόγως της χρήσης της (προσωπική χρήση, ανάρτηση σε ιστότοπο, συμπερίληψη σε βιβλίο κ.τ.λ.), έως και εκατοντάδες ευρώ. Με απλά λόγια; Πουλάει την πολιτιστική κληρονομιά του Πόντου!

Δείτε την εικόνα της Παναγίας, από την ιστοσελίδα της Ε.Π.Ι., από εδώ ή στη σελίδα 35 του αρχείου pdf του περιοδικού One In Christ που βρίσκεται εδώ.

Η καταχώρηση της Ε.Π.Ι. στο διαδικτυακό αρχείο εδώ και εδώ.

Η Κρητικιά Παναγιά

Η δεύτερη εικόνα που αναφέρουν οι συγγραφείς στο “Αρχείον Πόντου“, απεικονίζει μόνο την Παναγία και ονομάζεται από τον Anthony Bryer ως “Κρητικιά” Παναγιά (“Cretan” Panagia).

Η εικόνα είναι του 15ου αιώνα και έχει διαστάσεις 24,5 επί 19,5 εκατοστά. Ήταν διακοσμημένη με ασήμι και τέσσερις ημι-πολύτιμες πέτρες και τα οποία αφαιρέθηκαν από τους κλέφτες της το 1877.

Καταγραφή ύπαρξης της εικόνας γίνεται στο The Burlington Magazine (Ιούλιος 1927, No. 292 – Vol 51) στο άρθρο των J. Stuart Hay και Leonard Bower με τίτλο Greek Icon Painting και στο βιβλίο Greek Art των Jacqueline Chittenden και Charles Theodore Seltman που είναι ένας κατάλογος της έκθεσης που έλαβε χώρα στη Royal Academy του Burlington House στο Λονδίνο το 1946.

Η εικόνα της Κρητικιάς Παναγιάς ήταν/είναι στη συλλογή του Michael Maclagan.

Στη wikipedia υπάρχει καταγραφή για έναν Michael Maclagan, ο οποίος ήταν Βρετανός ιστορικός και αρχαιοδίφης (antiquary), γνώριζε πέραν των άλλων γλωσσών και ελληνικά. Δίδαξε για πάνω από 40 χρόνια στο Trinity College της Οξφόρδης. Ενδιαφερόταν για την Βυζαντινή ιστορία και έγραψε βιβλίο με θέμα την ιστορία της Κωνσταντινούπολης. Η σελίδα στη wikipedia εδώ. Υπάρχει επίσης και αυτό το άρθρο της εφημερίδας The Telegraph για το ίδιο άτομο με αυτό της wikipedia. Πιθανόν, αυτός και να είναι ο συλλέκτης που αναφέρει ο Anthony Bryer.

---

Πηγές
–ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ, Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, τόμος 30
–One In Christ. Volume 49 Number 1 (2015) Το εν λόγω περιοδικό εκδίδεται από τους Olivetan Benedictines (επίσημα γνωστοί ως το Τάγμα της Παναγίας του Όρους Olive) του Rostrevor.
–The Burlington Magazine (Ιούλιος 1927, No. 292 – Vol 51)
–Εφημερίδα The Telegraph (διαδικτυακό αρχείο)
–wikipedia
–Διαδίκτυο, απλά.